Astral weeks með Van Morrison

 

Astral Weeks með Van Morrison er einhver mest lofaða plata rokksögunnar. Van Morrison er fæddur í Belfast, Norður Írlandi 31. Ágúst 1945. Ellefu ára gamall var hann orðinn vel spilandi á gítar, saxófón og munnhörpu og búinn að stofna sína fyrstu hljómsveit. Fimmtán ára ferðaðist hann um Þýskaland sem meðlimur hljómsveitarinnar The Monarchs og skemmti á bandarískum herstöðvum. Þegar hann kom heim til Irlands aftur gekk hann til liðs við hljómsveitina Them og þá var ryþmablús aldan að rísa á Bretlandseyjum. Them sendi frá sér tvær stórar plötur og nokkrar smáskífur og kanski er húsgangurinn um stúlkuna Gloríu langlífasta   lag Them. Allavega um tíma kunni hvert bílskúrsband að spila þetta lag. Eftir að Van Morrison hætti í Them fluttist hann búferlum til Bandaríkjanna að tilstuðlan Bert nokkurs Berns sem hafði stofnað plötuútgáfuna Bang records og vildi gera Morrison að stórstjörnu. Bert Berns hafði einmitt samið eitt vinsælasta lag Them, Here Comes the Night. Eitt vinælasta lag Van Morrison, Brown eyed girl,  kom út á Bang Records stuttu eftir að hann fluttist til Bandaríkjanna. Van Morrison hætti fljótlega að starfa fyrir Bert Berns og komu þar margar ástæður til sem ekki verða ræddar nú. Fyrsta eiginlega stóra plata Van Morrison kom út í nóvember mánuði 1968 hjá Warner bræðrum og hlaut hún nafnið Astral weeks. Í titillaginu má strax heyra í textanum þá heimspeki sem hefur fylgt Van Morrison æ síðan. Sú trú  að ást milli manns og konu geti verið ódauðleg og að það sé jafnvel hægt að upplifa himnaríki á jörðu þegar slík ást sé fyrir hendi. Trúlofun tilfinninga og tilbeiðslu er eitthvað sem Van Morrison líkar alveg ágætlega. Þessi plata var hljóðrituð á tveimur dögum og til voru kölluð stór menni úr jassi og öðrum tónlistarstefnum. Bassaleikarinn frábæri Richard Davis sem hafði spilað með jassbandi Miles Davis og trommarinn úr Modern Jazz Quartet, Connie Key voru ryþmaparið, hinn stórkostlegi gítarleikari Jay Berliner lét sitt ekki eftir liggja og tók mörg meistaragripin, John Payne spilaði á flautu og sjálfur spilaði Van Morrison á gítar saxófón og hljómborð. Svo voru strengir einnig til staðar.Annað lag plötunnar er Beside you. Þarna endurtekur Morrison setningar æ ofan í æ einsog hann hefur löngum gert síðan. Aðeins setningin -I stand beside you- er hrein og bein einsog annað skipti ekki máli. Næsta lag, Sweet thing er dagdraumur þarsem við skulum og við ættum og gott væri er ekki til staðar.

Þá er komið að einu frægasta lagi Morrisons, Cyprus Avenue. Textinn fjallar í stuttu máli um mann sem sér fjórtán ára stúlku á heimleið úr skóla. Hann verður eða er ástfanginn af þessu stúlkubarni. Hann veit að þessi ást getur aldrei gengið upp. Maðurinn, sem situr inn í bíl er hjálparlaus, hann skelfur hálf sturlaður, Náttúran, með stórum staf er að leika sér að tilfinningum hans. Þetta er ekki abnormal löngun fullorðins manns til stúlkubarns, heldur ást. Og það er jafnvel verra. Lagið er að sjálfsögðu blús.

Fyrri hluti plötunnar hét á gömlu vinylplötunni In the Beginning. Seinni hliðin nefndist Afterwards. Lagið, eða textinn við Cypress Hill er dapur söngur um ást sem aldrei gat orðið að veruleika. Í næsta lagi The way young lovers do er ástin orðin að alvöru. Elskendur rölta um kyssast og allt virðist einsog það á að vera. Samt er undirleikurinn aggresívur, næstum ofbeldiskenndur. Bassaleikur Richard Davis er hreint út sagt magnaður.

Þá er komið að hápúnkti Astral Weeks, laginu Madam George. Margar lærðar greinar hafa verið skrifaðar um þetta lag Van Morrisons. Enn er  sögusviðið Cypress Avenue. Enn rignir og enn er hráslagalegt. Madam George röltir eftir götunni íklædd háhæla skóm angandi af ilmvatni. En Madam George er karlmaður og á ekki sjö dagana sæla. Ungir  strákar ganga eftir sömu götu og Madam George efnir til veislu. Frítt áfengi og fríar sígarettur og Madam George fær sitt í staðinn.  Þegar allar dásemdirnar eru uppurnar er lítið annað að gera en að hrækja á Madam George, þakka fyrir sig og fara. Úti er sem fyrr segir, hráslagalegt, ekki bara rok og rigning, heldur einnig hagl, slydda og snjókoma. Að lokum flýr sögumaður, vill ekki sjá meira, getur ekki séð meira. Munið, að á þessum tíma sungu aðrir All you need is love og  Tie a Yellow ribbon.

Síðasta lagið heitir Slim Slo Rider. Í þessu lagi er útsetningin einföld. Morrison spilar á kassagítar, Richard Davis er á bassanum og John Payne á saxófón. Sögumaður kemst að því að ástkona hans er að yfirgefa hann fyrir sér ríkari mann. En svo segir í textanum, ég veit að þú ert að deyja og ég veit að þú veist það líka. Hvort sá dauði er líking ein fáum við aldrei að vita, enda skiptir það ekki máli. Síðustu nótur Astral Weeks eru kakófónía. Van Morrison slær á kassann á gítarnum sínum, Richard Davis plokkar kontrabassann og John Payne blæs ljótar nótur. Platan leysist upp í ryk og salla.

Astral Weeks var tekin upp á tæpum tveimur dögum á því herrans ári 1968. Síðan þá hefur hún verið talin með mestu meistaraverkunum rokksögunnar.

Athugasemdir

[Ólafur Haukur (IP-tala skráð) 3.10.2007 kl. 10:46]

Góðan daginn Guðni.

Astral weeks er snildar verk og stendur undir öllu lofi.

Er á topp 10 í mínu safni og aldrei langt frá.

Kv.Óli Haukur 

[Stefán (IP-tala skráð) 3.10.2007 kl. 11:19]

Van Morrison og Astral Weeks hafa allaf verið á topp 10 hjá mér og góðir þóttu mér hljómleikar meistarans í Laugardalshöllinni. Ég á alla bestu og helstu diska Morrison og held alveg sérlega mikið upp á What's Wrong With This Picture ? sem kom út 2003. Þar er tónlistin mjög jazzskotin og flott. Þegar Van Morrison flutti fyrst til Bandaríkjanna, þá lagði hann mikla áherslu á það að heimsækja og kynnast átrúnaðargoði sínu Bob Dylan. Það tókst, en þá vildi Dylan lítið við hann tala og tók honum ekki af mikilli gestrisni. Síðar tókst þó með þeim mikil vinátta og gagnkvæm virðing sem stendur enn. 

Stefán

[Guðni Már Henningsson, 3.10.2007 kl. 16:33]

Rétt strákar..þetta er snilldar plata og Óli..það hlýtur að vera heiður  að vera á topp tíu á þínum lista því þútt átt 200 þúsund plötur!!! Sammála þér Stefán.. What´s wrong with this picture er ein af mínum uppáhaldsplötum...samt seldist þessi plata ekki mikið....undarlegt!

[Kristján Kristjánsson, 3.10.2007 kl. 21:51]

Takk fyrir flottann pistil. Astral week er snilld og sú staðreynd að hún sé tekin upp á 2 dögum er náttúrlega ótrúlegt